Historia ruchu zaklęta w odznace

Prawdziwą kopalnią wiedzy na temat historii krzyża harcerskiego okazał się gość lutowego spotkania Ostrowskiego Klubu Kolekcjonera, przez wiele lat czynny instruktor  ZHP, Krzysztof Maciejewski.

Kilkadziesiąt wzorów krzyża harcerskiego – odznaki tradycyjnie używanej przez Związek Harcerstwa Polskiego, ale także przez większość pozostałych polskich organizacji harcerskich (chociaż nie wszystkie) – zaprezentował w ostatnią środę lutego na Małej Scenie Ostrowskiego Centrum Kultury Krzysztof Maciejewski – kolekcjoner i niewątpliwy znawca tematu.

Krzysztof Maciejewski uświadomił uczestnikom spotkania, że w ciągu ponad stu lat historii ruchu harcerskiego, produkcją krzyży harcerskich zajmować musiały się dziesiątki grawerów. Stąd też różnice w rysunku, materiale i wielkości odznak, które pojawiały się w różnych okresach na harcerskich mundurach.

Pierwsze masowo produkowane krzyże harcerskie, krzyże bite na emigracji, falsyfikaty, odznaki okupacyjne, edycje grawerów nie tylko z Polski, a nawet „braki” – odznaki wybite z błędami – to wszystko obejrzeć było można na żywo podczas klubowego spotkania. Kolekcjoner przygotował bowiem nie tylko prezentację multimedialną, ale zaprezentował także większą część swojego zbioru, rozprawiając się przy okazji z wieloma mitami i nieprecyzyjnymi informacjami na temat okoliczności powstania odznaki, które w wielu środowiskach harcerskich powtarzane są bezkrytycznie do dziś.

Krzysztof Maciejewski zabrał uczestników wieczoru także na wirtualny spacer po swojej stronie internetowej www.krzyzharcerski.pl, na której znaleźć można nie tylko zdjęcia posiadanych przez niego odznak, ale i wzory krzyży ze zbiorów innych pasjonatów, które do tej pory nie trafiły jeszcze do jego kolekcji, a także teksty źródłowe udostępnione przez badaczy tematu i kolekcjonerów z całej Polski.

Odpowiadając na pytania publiczności, Krzysztof Maciejewski tłumaczył różnice między krzyżami męskimi i żeńskimi oraz zmieniające się zasady centralnej numeracji odznaki organizacyjnej. Nie zabrakło też sprawy sporu pomiędzy Związkiem Harcerstwa Polskiego a Związkiem Harcerstwa Rzeczpospolitej, o prawo do wykorzystywania wizerunku krzyża, który to spór zakończył dopiero wyrok sądu z 2011 roku stanowiący, że „prawo do tej odznaki, do tego symbolu całego ruchu harcerskiego, jakim jest krzyż harcerski – mają wszystkie organizacje harcerskie, które w ramach swojego działania statutowego nawiązują i realizują w praktyce fundamentalne zasady harcerstwa”.

I tylko dziwić może, że z takiej nietypowej gawędy harcerskiej, nie zdecydowali się skorzystać członkowie ostrowskiego hufca ZHP. ■